Ik durf het bijna niet te zeggen, maar toen ik de klassieke muziek ontdekte vond ik Bach een beetje saai. Bijvoorbeeld die eerste prelude uit het Wohltemperiertes Klavier, die van het Ave Maria van Gounod. En bovendien is Bach behoorlijk veeleisend.
Maar toen ik de partita’s van Bach leerde kennen, vond ik ze meteen van het mooiste wat hij geschreven had voor klavecimbel. Gemakkelijk zijn ze niet dus pakte ik ze mondjesmaat aan. De eerste partita in navolging van Dinu Lipatti, waarvan Raf een LP had, die ik een beetje tegen zijn zin wel eens meenam naar huis. Raf speelde trouwens het Menuet daaruit van buiten, iets wat hij zelden deed. Ikzelf koos de rapsodische en in eerste instantie minder veeleisende Sarabande.
Ze kwamen terug toen ik klavecimbel ging studeren bij Heather Charlton. Dezelfde Sarabande uit nummer 1, maar nu in de verantwoorde stijl en ingeoefende versieringen, voornamelijk trillers. En wat later zette ik me aan de Allemande uit nummer 4, een flink moeilijk stuk, maar ze fascineerde me zo dat ik maar bleef oefenen tot ik ze helemaal onder de knie had. Het kwam dus goed uit dat Clara precies die Allemande uitkoos om te spelen op haar huwelijksdienst, want zo moest ik ze nog iets grondiger afwerken.
Ik speel al eens graag een stuk door, zomaar, om te horen hoe het klinkt. Ik merk dan of het me boeit of niet, of het al te veel moeite zal zijn om er iets van te maken. Want door mijn late studeren is er toch een beetje perfectionisme ingeslopen in mijn manier van werken. Ik besef dat mijn geknoei soms niet om aan te horen is. En daar wil ik minstens aan voorbij. Zo zal ook de Courante uit nummer 4 al wel eens op mijn lessenaar gestaan hebben en waarschijnlijk snel afgevoerd geweest zijn, vanwege te veeleisend.
Ik ben, nu een stuk in de 70, niet zoveel veel veranderd. Ik raak nog steeds plots geboeid door iets, iemand, een muziekstuk, een schrijver een boek, een woonwijk, een gezicht. Ik ontdek een sonate van Haydn, ik (her)lees Boelgakov, ik raak gefascineerd door onleesbare, ironische krabbels en begin die te schikken of na te bootsen, ze te fotograferen. En zo ben ik een paar maanden geleden (2017) in de recente biografie van Roland Barthes gedoken. Ik trof daar een fiche van hem aan over hoe een bepaalde klaveciniste, Blandine Verlet, die bepaalde Courante naar zijn smaak te snel speelde, en hijzelf met opzet een trager tempo koos, en bijna even opzettelijk er de laatste foutjes en onvolkomenheden niet uithaalde. Hij heeft daarover namelijk een theorie die de amateur ophemelt en de professionele een zekere saaiheid en geprogrammeerdheid verwijt, niet helemaal ten onrechte. En daar was ze dan, de Courante uit nummer 4, en ik ben ze beginnen studeren en stilaan krijgt ze vorm onder mijn vingers die voorlopig niet trager zijn geworden. Ik geniet ervan op dezelfde manier als bij het instuderen van mijn eerste Mozart-transcripties in het Köhlerboek: menuet uit Don Juan, duet uit De Toverfluit.
Waar zit nu het eigenlijke plezier van dit studeren op mijn oude dag?
Ik denk dat hier een aantal dingen samenkomen. Ik heb plezier op verschillende niveaus. De zin om de uitdaging van dit voor mij moeilijke werk aan te nemen, is één element. En daar zit ook mijn omgang tussen met het soort perfectie dat RB verwierp: ik zoek ze namelijk ergens wel. Daar bovenop komt het besef dat ik iets doe, parallel met iemand van wie ik veel werk uiterst intrigerend vind. Dat ik me kan situeren met mijn (kleine) (dilettantistische) interpretatie tussen wat RB moet gedaan hebben, de uitvoering die hij veel te snel vond (ik heb ze teruggevonden op Youtube) en mijn recentere versies op CD. Een stukje pretentie dus van mijn kant. En als toevalligheid komt er nog bij dat ik een nieuwe piano heb en daar extra van geniet. En dat levert een bijzonder genot op, met de voor mij typische gelaagdheid..
O ja, van Bach gesproken, dat Andante uit de traverso-sonate in e klein, dat mag ook gespeeld worden op mijn begrafenis. Toen ik dat onlangs tegen Helga zei, antwoordde ze: Ik wil wel, maar wie speelt dan het klavecimbel?
Proeven van Proust 